Antheia, Tralles, Ceasarec, Andropolis, Güzelhisar, Aydın Güzelhisarı, Aydın Eli ve AYDIN
I.Dünya Savaşı, imparatorluk sınırları içinde olduğu gibi, Aydın'da da zaten zayıf olan sosyal düzenini temelinden sarsmış, asayişsizlik daha da çok artmıştı. Osmanlı İmparatorluğu savaşta yenildikten ve Mondros Mütarekesini imzaladıktan sonra, sömürge devletleri Şubat 1919'da Paris'te toplanarak, İzmir, Balıkesir ve Aydın'ı Yunanistan'a vermeyi kararlaştırdılar. Başta petrol olmak üzere Orta Doğu'nun ekonomik kaynaklarına ve jeopolitik konumuna egemen olmak isteyen sömürgeci devletlerden güç alan Yunanistan bir dizi provakasyona girişti. Bunlardan en önemli örnek Yoran (Didim) ayaklanmasıdır. Buradaki Rumlar Türk karakolunu basarak Türk Askerlerini öldürdüler bazı memurları da yaraladılar. Benzeri olaylar Batı Anadolu'ya yayıldı ve Müslüman Türkler ile Rumlar arasında çatışmalar arttı. Bu arada İtalyanlar da Aydın etrafında hak iddia ederek, buraları Yunanlılara kaptırmamak için 13 Mayıs 1919'da Kuşadası'na, 17 Mayıs 1919'da Söke'ye asker çıkardılar. İtalyanların oldu bittisi, Yunalıların işgalini hızlandırdı ve 15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal ettiler.
| |
 |
| Yörük Ali Efe ve grubu |
| |
Bu işgal ülke genelinde büyük bir tepkiye neden oldu. Yunanlıların İzmir'i işgal ettiği haberi Aydın'da duyulur duyulmaz halk, bugünkü Yedieylül İlkokulunun bulunduğu alanda büyük bir miting yaptı. Buradaki konuşmalar halkı heyecanlandırdı. "kanının son damlasına kadar ülkeyi savunacaklarını ve bir karış toprak dahi işgaline razı olmayacaklarına" dair yemin ederek tepki gösterdiler. Mitingden sonra diğer il ve ilçelere haber gönderilerek silahlı direnişe geçilmesi istendi. Üç koldan Anadolu'ya yürüyen Yunanlıların güney kanadının hedefi Aydın idi. 22 Mayıs'ta Selçuk'u işgal ettiler. İtalyan birlikleri Kuşadası'na çekildiler. Aydın'daki 57. Alay önlem olarak Çine'ye çekildi. Yunanlılar, 26 Mayıs'ta Germencik ve İncirliova'yı, 27 Mayıs 1919'ta da Aydın'ı işgal ettiler. Yunan zulmünün ağırlaşmasıyla halk da direniş hazırlıklarına başladı. Yapılan hazırlıkların neticesinde 8 Ağustos 1919 günü Nazilli Kongresi toplandı. Kongre ilk olarak Aydın'ı temsilen merkezi Nazilli'de bulunmak üzere "Heyeti Milliye" örgütünü kurdu. Buna bağlı olarak "Kuvayi Milliye" (Ulusal Kuvvetler) gerçek bir halk ordusu olarak şekillendi. Bu arada Yunanlıların ilerleyişi de durmadı. Köşk, Sultanhisar ve Atça'dan sonra Nazilli'yi işgal ettiler. İlk ulusal direniş Çine'deki 57.Tümen Komutanı Albay Şefik Aker ile Yörük Ali Efe'nin mutabakatının ardından Yörük Ali Efe'nin 17 kişilik grubuyla ilk olarak Sultanhisar yakınındaki Malgaç Köprüsünde bulunan Yunan askerlerine baskın düzenlenmesiyle başladı. İleriki günlerde bunlara diğer baskınlar eklendi. Düşmana önemli kayıplar verdirildi. 30 Haziran'da düşman Aydın dışına atıldı. Antalya ve Söke'den gelen piyade alaylarının desteği ile Yunan bozguna uğradı ve Topyatağına doğru kaçmaya başladı. 4 Temmuz'da kent tekrar Yunan igaline maruz kaldı. Halk Çine'ye doğru çekilince 30.000 kişilik Aydı'ın nüfusu 1.000 kişiye düştü. 26 Ağustos'ta Yunan birliklerine karşı saldırı düzenlendi. Bu arada Sivas Kongresi, Kuva-yı Milliye Komutanı olarak Refet Bey'i gönderdi. Efe gruplarının ve milislerin düzensiz ve askeri örgütlenmeden yoksun oluşu, Ankara Hükümeti, düzenli bir ordu kurulması konusunda kararlar alması için Batı cephesi Komutanlığını oluşturdu.
| Atatürk'ün 4 Şubat 1931 günü Nazilli'ye gitti. Her tarafı yakılmış Nazilli Halkı, Ata'dan pamuk üretiminin artırılması yönünde destek ve Nazilli'ye bir basma fabrikası kurulmasını talep ettiler. |
| Nazilli Basma Fabrikası 9 Ekim 1937 günü Atatürk tarafından açıldı. Ata'nın "İşte halka refah verecek sesler" diyerek çalışmaya başlattığı dokuma tezgahları; ne yazık ki kötü idareler sonucu bugün susmuş durumda.İşçileri de diğer illere dağılmış durumda. |
|
 |
| 9 Ekim 1937 Atatürk Aydın'da |
|
| Atatürk ilk olarak 3 Şubat 1931'de Aydın'a gelmiştir. Bu tarihi gün her yıl törenlerle kutlanmaktadır. |
| |
|
Mustafa Kemal'in önderliğindeki yurtseverlerin özverili çalışmalarıyla başarıya ulaşan Ankara Hükümeti, Kurtuluşa giden yolu açarak 26 Ağustos 1922'de büyük taaruza başladı. Yunanlılar ve Rumlar kaçarken tüm köy ve kasabaları ateşe verdiler. Türk Ordusu İl topraklarına 5 Eylül günü ulaştı. 5 Eylül 1922 günü Kuyucak, Nazilli, 6 Eylül'de Söke ve 7 Eylül günü Aydın işgalden kurtuldu. Düşman 9 Eylül günü İzmir'den denize döküldü. Atatürk'ün dediği gibi " Geldikleri gibi gittiler."
| | Her yıl yapılan Kurtuluş törenlerinden bir görünüm |
